Sốc nhiệt là tình trạng gây ra bởi cơ thể của bạn quá nóng, thường do tiếp xúc kéo dài hoặc gắng sức ở nhiệt độ cao. Đây là hình thái tổn thương do nhiệt nghiêm trọng nhất, sốc nhiệt có thể xảy ra nếu nhiệt độ cơ thể của bạn tăng lên đến 40 độ C hoặc cao hơn.
Có hai loại sốc nhiệt chính
Sốc nhiệt là tình trạng gây ra bởi cơ thể của bạn quá nóng, thường do tiếp xúc kéo dài hoặc gắng sức ở nhiệt độ cao.
- Tiếp xúc với môi trường nóng: Do nạn nhân ở trong môi trường nóng khiến cho nhiệt độ cơ thể tăng. Loại sốc nhiệt này thường xảy ra sau tiếp xúc với thời tiết nóng và ẩm, đặc biệt là trong thời gian dài, ví dụ hai hoặc ba ngày. Thường gặp nhất ở người cao tuổi và ở những người có bệnh lý mạn tính.
- Hoạt động gắng sức: Sốc nhiệt do gắng sức gây ra bởi tăng nhiệt độ cơ thể do hoạt động thể lực với cường độ cao trong thời tiết nóng. Bất cứ ai luyện tập hoặc làm việc trong thời tiết nóng đều có thể bị sốc nhiệt do gắng sức, nhưng thường gặp nhất là ở những người không thường xuyên tiếp xúc với nhiệt độ cao.
Ngoài ra, đối với cả hai loại sốc nhiệt trên có thể xuất hiện do: Mặc quá nhiều quần áo khiến cho mồ hôi khó bay hơi để làm mát cơ thể; uống bia rượu có thể ảnh hưởng tới khả năng điều hòa thân nhiệt; mất nước do uống không đủ nước để bổ sung dịch cơ thể mất qua mồ hôi...
Nhóm đối tượng có nguy cơ cao bị sốc nhiệt là
Người già, trẻ em, phụ nữ là những người có khả năng chịu đựng kém;
Người mắc bệnh lý mạn tính như bệnh tim mạch, gan, ung thư;...
Những người lao động ngoài trời như công nhân, nông dân, vận động viên thể thao, bộ đội huấn luyện ngoài thao trường, nhân viên giao hàng,...
Các bệnh nhân đều có đặc điểm chung là lao động nhiều giờ trong điều kiện nắng nóng, không nghỉ ngơi và bổ sung nước, điện giải đầy đủ.
Biến chứng thường gặp nhất ở những bệnh nhân sốc nhiệt cấp cứu muộn thường là co giật, tiêu cơ vân, suy thận, hôn mê kéo dài, tổn thương thần kinh và các cơ quan khác không hồi phục, thậm chí là tử vong.
Biểu hiện của sốc nhiệt và cách xử lý
Một số trường hợp không ra mồ hôi, nhưng có trường hợp ra mồ hôi đầm đìa (do sốc nhiệt đến muộn), đôi khi có hiện tượng chuột rút.
Ra mồ hôi nhiều, đau cơ, yếu cơ, chuột rút, chóng mặt, đau đầu, mệt mỏi, buồn nôn, nôn, choáng hoặc ngất.
Sốt cao trên 39 - 40 độ C
Da khô, nóng.
Một số trường hợp không ra mồ hôi, nhưng có trường hợp ra mồ hôi đầm đìa (do sốc nhiệt đến muộn), đôi khi có hiện tượng chuột rút. Những trường hợp bị sốc nhiệt nặng thường sốt rất cao, chóng mặt, ngất xỉu, lú lẫn hoặc nặng hơn là co giật, thở nhanh, khó thở, hôn mê, trụy tim… Những trường hợp này cần cấp cứu kịp thời để tránh nguy hiểm đến tính mạng.
Cách xử lý khi bệnh nhân có biểu hiện bị sốc nhiệt
Nhanh chóng di chuyển nạn nhân ra khỏi khu vực nắng nóng, vào nơi mát mẻ.
Đặt nạn nhân nằm xuống, cởi bớt quần áo ra. Sử dụng nước lạnh hoặc khăn ướt phủ lên toàn bộ cơ thể người bị sốc nhiệt, đồng thời dùng quạt thổi để hạ nhiệt. Có thể phun nước vào người, sử dụng quạt, cho người vào nước đá.
Cho uống nước ngay nếu còn tỉnh và không nôn nhiều. Đồng thời phải gọi ngay xe cấp cứu và chuyển bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất.
Trên đường đi, cần mở điều hòa hoặc cửa sổ xe cứu thương, tiếp tục đắp khăn ướt và nước lạnh lên cơ thể để làm mát. Truyền dịch tĩnh mạch nếu có thể và luôn theo dõi nhiệt độ cơ thể người bệnh.
Nếu bệnh nhân đã bị tổn thương thận thì có thể phải lọc máu liên tục. Chăm sóc tích cực phụ thuộc vào tình trạng của bệnh nhân.
Các phòng tránh sốc nhiệt
Sốc nhiệt hoàn toàn có thể phòng tránh được bằng các cách:
Không nên đi ra ngoài trời trong khoảng thời gian từ 10h sáng đến 15h chiều
Không cho trẻ em hay người cao tuổi, đặc biệt là người mắc các bệnh mạn tính (tim mạch, huyết áp, bệnh phổi...) ra nắng lúc nhiệt độ ngoài trời tăng cao, đặc biệt là thời điểm gần trưa, giữa trưa và đầu buổi chiều.
Luôn che chắn khi ra ngoài trời
Nếu cần đi ra ngoài trời lúc nắng nóng cần mặc quần áo mỏng (vải cotton là tốt nhất), tránh mặc quần áo màu đen (hút nhiệt mạnh), đội mũ rộng vành hoặc dùng nón, ô...
Duy trì độ ẩm cơ thể
Nếu đi ra ngoài nắng nóng nên mang theo đủ nước uống, nước có pha thêm một ít muối càng tốt.
Uống đủ nước, tránh mất nước và muối khi phải làm việc hoặc đi ngoài trời nắng nóng. Cơ thể thường mất nhiều nước và điện giải do nhiệt vào mùa hè. Nếu đi ra ngoài nắng nóng nên mang theo đủ nước uống, nước có pha thêm một ít muối càng tốt. Điều này sẽ giúp duy trì cân bằng nước và điện giải suốt ngày.
Tránh uống rượu và cafein
Rượu và cafein đều làm cơ thể bị mất nước khiến cơ thể dễ bị kiệt sức do nhiệt.
Ăn nhẹ
Ăn những thực phẩm dễ tiêu hóa. Tránh đồ ăn vặt, thay vào đó là các bữa nhẹ hoa quả và salad giúp dễ tiêu, cung cấp năng lượng và có tính mát. Cần hạn chế một số gia vị hoặc đồ ăn có tính cay, nóng vì có thế làm cơ thể nóng hơn, khó chịu.
Bôi kem chống nắng
Ánh nắng mặt trời có thể dẫn đến cháy nắng và hình thành sắc tố. Sử dụng kem chống nắng để bảo vệ da khỏi tác hại của ánh nắng mặt trời. Cần lưu ý thêm về chọn kem chống nắng có chỉ số SPF và PA phù hợp.
Đeo kính râm
Tiếp xúc với ánh nắng chói chang, lại chứa tia UV trong suốt mùa hè có thể làm tổn thương đôi mắt, gây ra nhiều bệnh mắt như: Viêm kết mạc, viêm giác mạc, khô mắt,... Đeo kính râm khi ra ngoài sẽ giúp bảo vệ đôi mắt.
Tăng cường rèn luyện sức khỏe
Rèn luyện sức khỏe không chỉ khiến cơ thể dẻo dai, tràn đầy sức sống hơn, mà còn giúp tăng khả năng thích nghi với thời tiết khắc nghiệt.
